Học để làm việc, trở thành công dân Canada và công dân toàn cầu trong bối cảnh thế giới hiện tại

Chi tiết

Được viết ngày 22-08-2015 | Chuyên mục: Du học Canada | Lượt xem: 14389

Bài viết được phân chia theo các mục như sau để các bạn tiện theo dõi:

A. Những ảnh hưởng của nền kinh tế Trung Quốc đến kinh tế Canada

B. Giới thiệu về STEM

1. Kỹ năng STEM

2. Các lĩnh vực STEM

3. Vì sao Canada muốn phát triển các khóa học và tăng người nhập cư làm việc về các ngành nghề thuộc STEM?

4. Sinh viên thuộc nhóm ngành STEM tốt nghiệp tại Canada ra sao?

5. Người nhập cư được xem là nguồn cung lao động chính trong nhóm ngành STEM tại Canada

6. Lợi thế của sinh viên Việt Nam khi tham gia vào các khóa học STEM tại Canada

  ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

A. Những ảnh hưởng của nền kinh tế Trung Quốc đến kinh tế Canada

Thời gian gần đây, nền kinh tế thế giới đang chịu những ảnh hưởng nặng nề từ nền kinh tế Trung Quốc. Những đợt phá giá đồng nhân dân tệ liên tiếp gần đây của Ngân hàng Trung ương Trung Quốc đã khiến nhiều nền kinh tế lớn trên thế giới bị chao đảo. Đầu tiên phải kể đến Mỹ, Trung Quốc hiện là chủ nợ lớn nhất của của cường quốc này cũng như là nước nhập khẩu hàng hóa lớn nhất của Trung Quốc; kế đến là các nước có thế mạnh xuất khẩu nguồn khoáng sản, nguyên liệu thô và các sản phẩm có hàm lượng công nghệ cao cho Trung Quốc như Nhật Bản, Hàn Quốc, Saudi Arabia, Đức, Nga, Canada, Brazil,...Khi thị trường chứng khoán Trung Quốc "bốc hơi" hơn $3,300 tỷ USD trong suốt thời gian qua, các quỹ đầu tư bắt đầu tháo chạy, dòng vốn ngoại tại Trung Quốc giảm dần, nền kinh tế Trung Quốc giảm tốc, nhu cầu nhập khẩu giảm dần cộng thêm việc đồng nhân dân tệ đã khiến cho nhóm các quốc gia kể trên gặp nhiều khó khăn trong hoạt động giao thương hai chiều với quốc gia đông dân nhất thế giới này.

Bong bóng Trung Quốc

Theo số liệu của Bộ Công nghiệp Canada công bố vào ngày 12/5/2015, Canada hiện là nước nhập siêu từ Trung Quốc với tổng giá trị nhập siêu trong hai năm 2013 và 2014 lần lượt là 32,5 tỷ CAD và 39,7 tỷ CAD. Tuy nhiên, trong hai năm gần nhất (2013 và 2014), giá trị hàng xuất khẩu của Canada sang quốc gia này giảm từ 20,1 tỷ CAD xuống còn 18,8 tỷ CAD, trong khi nhập khẩu lại tăng từ 52,7 tỷ CAD lên 58,6 tỷ CAD. Trong quý 1/2015, Canada đã nhập siêu từ Trung Quốc với tổng giá trị hơn 11,2 tỷ CAD, so với cùng kỳ quý 1/2014, giá trị hàng xuất khẩu của Canada sang Trung Quốc gần như là tương đương và ở mức 15,5 tỷ CAD. Như vậy, nếu dùng phép dự phóng, cả năm 2015, giá trị nhập siêu của Canada từ Trung Quốc có thể lên trên 45 tỷ CAD và xu hướng xuất nhiều hơn nhập sẽ tăng mạnh. Hiện tại, Trung Quốc đứng thứ hai trong số các nước có quan hệ mậu dịch lớn nhất với Canada (sau Mỹ), vượt xa Liên Hiệp Vương Quốc Anh và nhiều hơn nhóm 6 nước Châu Âu cộng lại (gồm Đức, Hà Lan, Pháp, Ý, Bỉ và Tây Ban Nha). Điều đó cho thấy, sức khỏe của nền kinh tế Trung Quốc sẽ tác động rất mạnh đến nền kinh tế Canada. Nhóm năm mặt hàng hàng đầu Canada xuất khẩu sang Trung Quốc là Bột giấy, giấy hoặc giấy bìa cứng, giấy phế liệu (chiếm 15,15% tỷ trọng hàng xuất sang Trung Quốc); hạt lấy dầu, trái cây và thóc gạo (11,60%); gỗ và than củi (10,23%); chất đốt, khoán sản và dầu mỏ (5,49%),... Trong khi đó, nhóm năm mặt hàng hàng đầu Canada nhập khẩu từ Trung Quốc là máy và trang thiết bị điện (24.06%); đầu hơi và phụ tùng máy móc (19.8%); sản phẩm gia dụng và các sản phẩm từ gỗ (5.67%); đồ chơi, games và các trang thiết bị thể thao (5.21%), sắt hoặc các sản phẩm từ thép (4.10%)... Như vậy, với việc phụ thuộc vào nền kinh tế về cả xuất khẩu lẫn nhập khẩu, nền kinh tế Canada sẽ gặp nhiều bất lợi trong thời gian tới.

1. Về hàng xuất khẩu: khi nền kinh tế Trung Quốc giảm tốc, nhu cầu nhập khẩu của các nhà sản xuất Trung Quốc sẽ giảm dần do các khoản nợ và chi phí sử dụng vốn sẽ tăng lên. Trung Quốc đứng thứ hai trong số các nước nhập khẩu từ Canada. Việc đồng nhân dân tệ giảm giá, về kỹ thuật, sẽ không ảnh hưởng đến nhà xuất khẩu Canada, nhưng sẽ là bất lợi cho các nhà nhập khẩu Trung Quốc. Cộng với những khó khăn nội tại, rõ ràng, thị trường Trung Quốc sẽ bị đặt dấu hỏi bởi các nhà xuất khẩu Canada.
2. Về hàng nhập khẩu: nền kinh tế Trung Quốc gặp khó khăn, các nhà xuất khẩu dựa vào lợi thế đồng nhân dân tệ ngày càng rẻ, sẽ đẩy mạnh xuất khẩu, và tất nhiên, hàng hóa của họ sẽ nhắm đến các nền kinh tế lớn trên thế giới. Trung Quốc cũng đang là nhà xuất khẩu lớn thứ hai thế giới vào Canada. Những con số từ Bộ Công Nghiệp Canada cho thấy trong hai năm gần đây, giá trị hàng nhập khẩu từ Trung Quốc tại Canada đang tăng dần đều. Nếu duy trì điều này, các nhà sản xuất tại Canada sẽ ngày càng khó khăn.

Sự yếu đi của nền kinh tế Trung Quốc cộng với việc giá dầu giảm mạnh (đến thời điểm ngày 23/8/2015, giá dầu chỉ còn khoảng $40 USD/thùng) đã khiến nền kinh tế của Canada gặp nhiều khó khăn trong giai đoạn này. Nói đến Canada, chúng ta đều biết đây là nền quốc gia có nhiều tài nguyên thiên nhiên, khoáng sản nhưng chưa được khai thác và sử dụng hết, phần nhiều được xuất dưới dạng thô sang Mỹ, Trung Quốc và các nước Nam Mỹ,... Theo số liệu từ Cục năng lượng quốc gia Canada (NEB), trong quý 1/2015, hàng ngày, Canada sản xuất khoảng 434 nghìn m3 khí gas tự nhiên, cao hơn cùng kỳ năm ngoái khoảng 20 nghìn m3, trong đó, lượng khí gas vẫn tập trung nhiều nhất tại Alberta (koảng 290 nghìn m3), tiếp theo là British Columbia (120 nghìn m3), Saskatchewan (12 nghìn m3), đây được xem là 3 tỉnh sản xuất khí gas tự nhiên lớn nhất Canada. Cũng theo NEB, Canada tăng mức dự trữ khí gas lỏng và butan hàng tháng lên mức 4,5 triệu m3. Nói đến Canada, chúng ta không thể nhắc đến trữ lượng dầu thô và các sản phẩm từ dầu, đây là quốc gia có trữ lượng dầu thô đứng thứ năm thế giới, sau các nước Mỹ, Saudi Arabia, Nga và Trung Quốc. Tuy nhiên, Canada lại là nước phát triển duy nhất xuất khẩu ròng năng lượng. Theo thống kê vào tháng 12/2012 của NEB, trữ lượng các mỏ dầu của Canada ở vào mức 339 tỷ thùng, tương đương 53,9 tỷ triệu m3, trong đó, 90% là cát ngậm dầu (oil sand) và 10% còn lại là dầu truyền thống. Trong năm 2013, 71% sản phẩm từ dầu hỏa được xuất sang Mỹ và 2% được xuất sang các nước khác.

Như vậy, khi các nền kinh tế lớn trên thế giới (Trung Quốc, Mỹ) có dấu hiệu giảm tốc hay yếu đi, một quốc gia như Canada muốn phát triển cần dựa vào nội lực của mình. Dù được thiên nhiên ưu đãi về tài nguyên thiên nhiên nhưng Canada muốn đi theo con đường sản xuất để bán các sản phẩm chế biến từ nguồn năng lượng thiên nhiên hơn là xuất khẩu thô như các nước trong khối Arabia. Tuy nhiên, với nguồn lao động và nhân lực hiện tại, họ không thể đáp ứng hết nhu cầu phát triển của quốc gia này. Do đó, một lượng lớn lao động sẽ cần được tuyển từ nước ngoài. Và con đường đơn giản để đào tạo và giúp người lao động hiểu được công việc và xã hội Canada, đó chính là thông qua các sinh viên quốc tế. Như vậy, chúng ta có thể hiểu được định hướng của các nhà làm chính sách Canada trong việc tuyển chọn sinh viên, tuyển chọn người lao động thuộc ngành nghề nào nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển xã hội, kinh tế Canada trong thời kỳ mới. Chính phủ và xã hội Canada, rất cần những nguồn lao động tạo ra các sản phẩm có hàm lượng công nghệ cao. Những sản phẩm này, ngoài việc giúp giá trị nội tại của sản phẩm gia tăng, nó còn gần như miễn nhiễm với "các cơn ho hay cảm sốt" từ các nền kinh tế lớn (như Mỹ, Trung Quốc), hay các xung đột chính trị (Hàn Quốc - Triều Tiên; Nga - các nước phương Tây).

Vậy thì đó là nhóm ngành nào? Các bạn có khi nào nghe nói về STEM? Đó là chữ viết tắt của các từ sau: Science, Technology, Engineering và Mathematics and Computer Science. Dịch ra là Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật, Toán và khoa học máy tính.

B. Giới thiệu về STEM:

Thật ra, khái niệm STEM không mới ở các nước phát triển nhưng tại Việt Nam, khái niệm này gần như là rất mới. Có rất nhiều định nghĩa về STEM tại các nước phát triển như Anh, Úc, Mỹ, ...Trong phạm vi nghiên cứu về các vấn đề xã hội - việc làm của Canada, gotoCanada.vn sẽ đưa ra định nghĩa về từ này theo định nghĩa của Cục thống kê Canada. STEM được chia thành: kỹ năng STEM (STEM skills) và các lĩnh vực STEM (STEM fields).

1. Kỹ năng STEM:

   Kỹ năng STEM bao gồm những kiến thức, kỹ năng và khả năng cốt lõi thường được sử dụng hoặc yêu cầu trong nhóm các ngành nghề STEM và/hoặc được yêu cầu khi giảng dạy các ngành STEM. Từ "kỹ năng" trong định nghĩa này được hiểu bao gồm những điều mà các nhà kinh tế quy vào như: năng lực, kiến thức, kỹ năng và khả năng. Một ví dụ đơn giản như sau: người lao động STEM áp dụng những kỹ năng thông qua việc kết hợp những kiến thức được học, những khóa huấn luyện chuyên nghiệp và kinh nghiệm làm việc thông lại với nhau. Không phải tất cả những người lao động làm việc trong những ngành nghề STEM đều có bằng cấp sau trung học thuộc các lĩnh vực STEM, và cũng không phải tất cả những người tốt nghiệp trong các ngành nghề STEM đều làm việc trong lĩnh vực STEM.

2. Các lĩnh vực STEM:
   

   Theo Cục thống kê Canada, các ngành STEM trong hệ thống giáo dục được định nghĩa như sau: nó bao gồm những lĩnh vực thúc đẩy những giới hạn về sự hiểu biết của khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học, vì vậy, nó góp phần vào việc cải tiến khoa học kỹ thuật và cạnh tranh thông qua việc tạo ra kiến thức mới trong các lĩnh vực STEM cốt lõi như:

• Khoa học (Science): bao gồm những lĩnh vực cốt lõi mà khoa học yêu cầu như Vật lý, Hóa học, Sinh học, và các lĩnh vực liên quan áp dụng những nguyên lý đó như Môi trường, Thực phẩm hoặc Nguyên vật liệu. Nhóm này bao gồm cả Khoa học y tế nhưng lại không bao gồm các chương trình chăm sóc sức khỏe.
• Công nghệ (Techonology): bao gồm những chương trình tập trung nghiên cứu về khoa học ứng dụng và nguyên lý công nghệ đối với sự phát triển của quá trình, công nghệ mới cho ngành sản xuất sản phẩm mới, ưu việt hơn.
• Kỹ thuật (Engineering): bao gồm những chương trình chuẩn bị sẵn sàng cho người lao động ứng dụng các nguyên lý toán học và khoa học vào việc giải quyết các vấn đề thực tế, và những kỹ năng kỹ thuật để phát triển các dự án liên quan.
• Toán học và khoa học máy tính (Mathematics and Computer Science): bao gồm toán nguyên lý, toán ứng dụng và thống kê, cũng như những lĩnh vực con của những nguyên lý khác nhau với một trình độ cao, sự phát triển của kỹ thuật máy tính, hoặc cả hai.

Như vậy, xét về bản chất cốt lõi của STEM, STEM không bao gồm những lĩnh vực sử dụng thông tin và năng lực nhận được từ khọa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học cũng như không bao gồm ngành chăm sóc sức khỏe hay khoa học xã hội. Cũng theo Cục thống kê Canada, những nhóm ngành không thuộc STEM bao gồm:

• Công nghệ và khoa học ứng dụng: những lĩnh vực này sử dụng kiến thức nhận được từ nhóm STEM nhưng Cục thống kê Canada không xem như việc thúc đẩy các lĩnh vực STEM đạt đến giới hạn của nó, các ngành này gồm: Nông nghiệ, Môi trường, Kiến trúc, Kế toán và các chương trình kỹ thuật. Ngoài ra, mặc dù những ngành nghề trên là những lĩnh vực nghiên cứu nhưng chúng không được xem xét trong việc đóng góp cho kiến thức STEM.
• Y tế và những lĩnh vực liên quan đến sức khỏe: bao gồm những chương trình dạy điều dưỡng và các lĩnh vực liên quan đến chăm sóc sức khỏe.
• Khoa học xã hội: bao gồm các ngành học như nhân loại học, kinh tế, địa lý, tâm lý và nghiên cứu pháp luật.
• Quyền con người và nghệ thuật: bao gồm các ngành học như tâm lý học, lịch sử, ngôn ngữ, âm nhạc, vẽ nghệ thuật và thiết kế sáng tạo.
• Những lĩnh vực khác: không bao gồm các ngành học kể trên.
  

Kỹ năng STEM và Năng suất nền kinh tế Canada

3. Vì sao Canada muốn phát triển các khóa học và tăng người nhập cư làm việc về các ngành nghề thuộc STEM?

Câu trả lời đơn giản vì những lợi ích mà các sinh viên học STEM cũng như người nhập cư có kinh nghiệm làm việc thuộc nhóm ngành nghề STEM mang lại khi gia nhập thị trường lao động Canada. Đặc biệt khi nền kinh tế Canada vẫn chưa sử dụng hết nguồn tài nguyên trong nước. Đồng thời, các nền kinh tế lớn trên thế giới như Mỹ, Trung Quốc đều gặp phải các vấn đề về nhập khẩu tài nguyên từ Canada. Do đó, thay vì phụ thuộc xuất khẩu vào các quốc gia khác, Canada sẽ tăng tốc phát triển nguồn lực này để tạo ra cạnh tranh trên thị trường quốc tế bằng các sản phẩm có hàm lượng công nghệ cao.

Mối liên hệ giữa kỹ năng STEM và Năng suất lao động

Nguồn lao động thuộc nhóm ngành STEM sẽ giúp cho Canada có thể tăng năng suất lao động, tạo ra các sản phẩm có hàm lượng công nghệ cao kèm theo những cải tiến về khoa học công nghệ và kỹ thuật. Những cải tiến khoa học kỹ thuật, đầu tư vào nguồn nhân lực và máy móc nhà xưởng là nguyên nhân chính dẫn đến tăng năng suất lao động. Những kỹ năng STEM có thể đóng góp vào các kênh khác nhau để thúc đẩy năng suất lao động. Tính gộp lại, người lao động đã học khóa STEM từ bậc cao đẳng trở lên thường trả lương cao hơn so với người lao động không học những khóa này. Điều này thể hiện rằng những khóa học STEM có xu hướng làm tăng năng suất lao động khi người lao động tham gia vào thị tường lao động, tuy nhiên, có sự khác biệt quan trọng giữa giới tính, ngành nghề con và công việc của người lao động. Ngoài ra, mức lương, bản thân nó không thể phản ánh hết giá trị của các kỹ năng STEM đối với nền kinh tế. Những kỹ năng STEM còn có thể đem lại những giá trị to lớn hơn cho người lao động. Ví dụ như: người lao động có thể thăng chức nhờ những cải tiến mới thông qua việc tạo ra những công nghệ mới.

Bảng thống kê mức lương trung bình của người lao động thuộc nhóm ngành nghề STEM so với mức lương trung bình cả nước (phân chia theo NOC 2011)

4. Sinh viên thuộc nhóm ngành STEM tốt nghiệp tại Canada ra sao?

Sinh viên thuộc nhóm ngành STEM tốt nghiệp tại Canada hầu hết là nam và chủ yếu là người nhập cư. Canada là nước có thứ hạng cao trong nhóm các nước thuộc Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế (OECD). Tại Canada, nhóm người từ 25-34 tuổi hâu hết đều có từ Bằng Đại học trở lên về khoa học, toán và thống kê, tuy nhiên lại rất ít người có Bằng Đại học về máy tính và kỹ thuật. Mặc dù tỷ lệ người có học vị Tiến sỹ thấp hơn nhiều so với hầu hết các nước trong nhóm OECD, nhưng phần lớn họ đều có bằng trong lĩnh vực STEM. Những người tốt nghiệp những nhóm ngành thuộc STEM thường kiếm việc dễ hơn so với nhóm ngành còn lại, lương cũng cao hơn. Tuy nhiên, giữa những người lao động làm việc trong nhóm ngành STEM, cũng có sự phân biệt về lương giữa các nhóm giới tính, trình độ học vấn, tình trạng cư trú và trong chính từng ngành nghề thuộc STEM.

 Xếp hạng tỷ lệ % người trong độ tuổi từ 25-34 có bằng cấp thuộc lĩnh vực Khoa học và kỹ thuật giữa Canada và các nước thuộc OECD

5. Người nhập cư được xem là nguồn cung lao động chính trong nhóm ngành STEM tại Canada:

Người lao động có kỹ năng STEM có thể làm việc được ở bất kỳ quốc gia nào. Ngoài những lợi ích về kinh tế, người nhập cư còn có những lợi ích về mặt xã hội. Người nhập cư sẽ được đào tạo để làm cầu nối giữa Canada và nước của họ. Theo nghiên cứu và tổng hợp số liệu từ Cục thống kê Canada, gotoCanada.vn thấy rằng, người lao động nhập cư có các kỹ năng STEM thường dễ dàng được thăng tiến cũng như được các phúc lợi xã hội tốt hơn so với người dân lao động bản xứ. Chính phủ Canada xem người nhập cư có các kỹ năng STEM là nguồn lao động chính cho họ bởi lẽ, khoảng 50% họ đang có bằng cấp liên quan đến STEM. Chỉ có một điều khó khăn, đó là sự liên kết giữa người nhập cư và thị trường lao động Canada. Hơn 60% sinh viên quốc tế tốt nghiệp chương trình tiến sỹ tại Canada tham gia các khóa học về STEM. Các chính sách định cư của Chính phủ Canada đang ngày càng gần với nhu cầu thực tế của thị trường lao động. Và có một điều quan trọng, tại Canada, người ta xem rằng, người nhập cư có kỹ năng STEM sẽ thúc đẩy các ngành nghề kinh tế của họ phát triển, đặc biệt làm tăng khả năng giao thương quốc tế.

6. Lợi thế của sinh viên Việt Nam khi tham gia vào các khóa học STEM tại Canada:

Sau Mỹ, Đức, Nhật, Ấn Độ, Ba Lan, Việt Nam là quốc gia có số lượng bằng Đại học về các ngành STEM nhiều nhất thế giới. Bên cạnh đó, học sinh trung học tại Việt Nam có nền tảng về Toán học cũng như các ngành khoa học khác tốt hơn so với các học sinh cùng trang lứa tại các quốc gia trên thế giới. Do đó, nếu như các bạn trẻ Việt Nam được tiếp cận sớm với nền giao dục tiên tiến tại Canada, chúng tôi tin rằng, cơ hội trở thành những người dẫn đầu trong khối ngành STEM, và xa hơn là trở thành công dân quốc tế, không quá xa vời. Tuy nhiên, vấn đề của chúng ta đặt ra, học chưa đi đôi với hành, và thị trường lao động trong nước đủ khả năng hấp thụ hết nguồn lực này. Do đó, nếu như những người lao động thuộc nhóm ngành STEM tiếp tục đi học một khóa nâng cao tại Canada, hoặc thậm chí trở thành người nhập cư tại Canada, thì khả năng những người lao động này tham gia vào thị trường lao động Canada sẽ là rất lớn.

AS IMC cũng như gotoCanada.vn cho rằng, trước khi quyết định đến một quốc gia nào học tập hay sinh sống, chúng ta cần tìm hiểu để nắm rõ nhu cầu thị trường lao động tại quốc gia đó, để lựa chọn ngành học và lộ trình học phù hợp cho mục đích Du học - Việc làm - Định cư. AS IMC hiện đang tiến hành đàm phán, hợp tác với các tổ chức kinh tế tại Canada nhằm giải quyết đầu ra cho sinh viên Việt Nam, đặc biệt là các bạn học nhóm ngành STEM nói trên. Trên đây là bài nhận định cũng như đánh giá của AS IMC về những biến động kinh tế thế giới, đặc biệt là Trung Quốc đối với kinh tế Canada, đồng thời đưa ra quan điểm phát triển nhóm ngành nghề STEM tại Canada trong thời kỳ mới. Các bạn cần trao đổi hoặc tìm hiểu thông tin, có thể liên hệ chương trình gotoCanada.vn hoặc Công ty AS IMC theo các cách dưới đây.